Niska samoocena w terapii: zagłębienie w labirynt psychiki z perspektywy psychoanalizy lacanowskiej 

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego niektórzy ludzie mają trudności z zaufaniem sobie i poczuciem własnej wartości? Dlaczego dla jednych jest to naturalne, podczas gdy dla innych staje się to przeszkodą nie do pokonania? Zagadnienie niskiej samooceny jest niezwykle złożone i fascynujące zarazem. W dzisiejszym artykule zajmiemy się tą kwestią w duchu psychoanalizy lacanowskiej, próbując rozwikłać tajemnice psychiki i procesu terapeutycznego związane z niską samooceną. 

Niska samoocena: co tak naprawdę kryje się pod powierzchnią? 

Pojęcie niskiej samooceny jest jak labirynt, pełen zakamarków i pułapek. Ale co tak naprawdę oznacza mieć niską samoocenę? W uproszczeniu, może to być brak pewności siebie, poczucia własnej wartości i akceptacji. Może się objawiać poprzez ciągłe negatywne dialogi w naszej głowie, wątpliwości co do naszych umiejętności i wartości, a nawet unikanie wyzwań ze strachu przed niepowodzeniem. Ale skąd bierze się niska samoocena? Czy jest to tylko kwestia braku pewności siebie, czy może ma głębsze korzenie? 

Psychoanaliza lacanowska a niska samoocena: odkrywanie nieświadomości 

Wchodząc w obszar psychoanalizy, odkrywamy, że niska samoocena jest znacznie bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Jacques Lacan, francuski psychoanalityk, podkreślał znaczenie języka, symboli i struktury psychicznej w formowaniu naszej tożsamości. Według niego, nasze „ja” kształtuje się poprzez proces identyfikacji z innymi oraz poprzez odbiór zewnętrznych symboli i znaczeń. Dlatego też, jeśli niska samoocena ma swoje korzenie w przekonaniu, że nie jesteśmy wystarczająco dobrymi, mądrymi czy atrakcyjnymi, musimy się zastanowić, skąd pochodzą te przekonania? Czy są one rezultatem traumy, braku wsparcia emocjonalnego czy społecznych standardów? A może mają swoje źródło w naszych wczesnych doświadczeniach relacyjnych z najbliższymi osobami, od których nie otrzymaliśmy wystarczającego wsparcia i akceptacji? 

Cienie z przeszłości: wpływ wczesnych doświadczeń na naszą samoocenę 

Wiele badań wskazuje, że wczesne doświadczenia mają ogromny wpływ na kształtowanie naszej samooceny. Dzieciństwo – czas, gdy jesteśmy najbardziej podatni na wpływy zewnętrzne – może być kluczowym momentem w modelowaniu naszego poczucia wartości. Dzieci, które doświadczają braku wsparcia emocjonalnego, krytyki lub odrzucenia, mogą wewnętrznie nabrać przekonania, że nie są warte, aby być kochanymi i akceptowanymi. 

W psychoanalizie, pojęcie „obiektu” odgrywa kluczową rolę – jest to symboliczny punkt odniesienia w relacjach międzyludzkich oraz wewnętrznych procesach psychicznych, z którymi dziecko identyfikuje się w procesie formowania swojej tożsamości – jeżeli więc nie ma możliwości „rozpoznania siebie” w pozytywnym obrazie, może wewnętrznie zaakceptować negatywne przekonania o sobie, co prowadzi do niskiej samooceny. 

Gdzie znajdują się korzenie niskiej samooceny? 

Należy jednak pamiętać, że niskie poczucie własnej wartości nie sprowadza się jedynie do wczesnych doświadczeń z dzieciństwa. Społeczne standardy, presja, media społecznościowe – wszystkie te czynniki mogą odgrywać istotną rolę w formowaniu naszej samooceny. Porównywanie się z innymi, nieustanne dążenie do idealnego obrazu siebie, może prowadzić do chronicznego poczucia niedostateczności i niezadowolenia. 

Niska samoocena w terapii: droga do odkrycia wartości 

Ale czy istnieje droga wyjścia z tego labiryntu? Czy terapia może być kluczem do odkrycia naszej prawdziwej wartości i potencjału? Z perspektywy psychoanalizy lacanowskiej, sesje stanowią bezpieczną przestrzeń, dającą możliwość odkrycia i zrozumienia korzeni naszych negatywnych przekonań o sobie. 

Jednym z kluczowych elementów jest analiza transferu i kontrtransferu. W relacji z terapeutą, pacjent może odkryć i zrozumieć swoje wzorce relacyjne i strategie obronne, które utrzymują niską samoocenę. Analityk, pełniąc rolę bezpiecznego obiektu, może pomóc pacjentowi przełamać te wzorce i odzyskać poczucie własnej wartości. Poprzez głęboką analizę swoich myśli, uczuć, zachowań, skojarzeń, pacjent może odkryć, skąd biorą się jego przekonania o sobie i jak wpływają one na jego życie. 

Terapia psychoanalityczna może również umożliwić zrozumienie swojej struktury psychicznej, w tym mechanizmów obronnych, które pacjent wykorzystuje w celu ochrony przed bólem emocjonalnym związanym z niską samooceną. Poprzez zidentyfikowanie i zrozumienie trudności, pacjent może nauczyć się je przezwyciężać i zastępować zdrowszymi sposobami radzenia sobie. 

W trakcie terapii psychoanalitycznej, analiza snów może być również cennym narzędziem w zrozumieniu głęboko zakorzenionych konfliktów i pragnień, które mogą wpływać na samoocenę. Sny często ukazują ukryte treści i emocje, które są trudne do wychwycenia na jawie, ale mogą być istotne dla procesu. 

Ponadto, psychoanaliza umożliwia pacjentowi doświadczenie zrozumienia i akceptacji ze strony terapeuty, co może przyczynić się do zmiany negatywnego obrazu siebie. Dzięki bezpiecznej przestrzeni, pacjent może nauczyć się zaufać sobie i otworzyć na możliwość odkrywania swojej prawdziwej wartości. 

Podsumowując, niska samoocena jest złożonym problemem psychologicznym, który może znacząco wpływać na jakość życia jednostki. Jednak terapia psychoanalityczna, zwłaszcza z perspektywy lacanowskiej, może być skutecznym narzędziem w radzeniu sobie z tą trudnością. Poprzez analizę głębokich mechanizmów psychicznych, analizę snów, budowanie relacji terapeutycznej oraz wykorzystanie różnorodnych technik interwencyjnych, pacjent może nauczyć się zrozumieć i przezwyciężyć niską samoocenę, odkrywając swoją prawdziwą wartość i potencjał. 

autor: Iga Rakowska
psycholożka, seksuolożka, psychoterapeutka w trakcie szkolenia w Sinthome – Szkole Psychoanalizy Lacanowskiej