Doomscrolling. Zjawisko, które niszczy nasz mózg i dobrostan psychiczny. 

W dzisiejszym świecie cyfrowym doomscrolling, czyli kompulsywne przewijanie negatywnych treści w internecie, stało się powszechnym zjawiskiem. Wydaje się niewinnym nawykiem, ale może mieć głęboki wpływ na nasze zdrowie psychiczne i funkcjonowanie mózgu. Nasz artykuł przybliża, jakie objawy towarzyszą doomscrollingowi, w jaki sposób oddziałuje on na nasze umysły oraz jak skutecznie się z nim uporać.

Objawy doomscrollingu

Doomscrolling to nie tylko „przeglądanie wiadomości”. To zjawisko może przybrać formę kompulsywnego zachowania, które jest trudne do kontrolowania.

Najczęstsze objawy, które mogą wskazywać, że problem dotyczy również Ciebie:

Poczucie przytłoczenia

Kiedy codziennie przyswajasz ogrom negatywnych informacji, możesz czuć się emocjonalnie wyczerpana/y i przytłoczona/y. Czasem masz wrażenie, że świat jest bardziej przerażający, niż w rzeczywistości.

Niepokój i stres

Osoby, które doomscrollują, często doświadczają podwyższonego poziomu lęku. Ciągła styczność z negatywnymi treściami wzmacnia obawy o przyszłość lub o własne bezpieczeństwo.

Problemy z koncentracją

Przewijanie przytłaczających informacji prowadzi do trudności w skupieniu się na codziennych zadaniach. Mózg jest stale „bombardowany” bodźcami, co utrudnia przetwarzanie i organizację myśli.

Problemy ze snem

Często doomscrolling odbywa się przed snem, co negatywnie wpływa na jakość odpoczynku. Zamiast się relaksować, mózg pozostaje w stanie podwyższonej aktywności.

Izolacja społeczna

Osoby kompulsywnie przeglądające wiadomości mogą zaniedbywać relacje z innymi, zastępując je wirtualnymi interakcjami, które nie dostarczają takiej samej satysfakcji emocjonalnej.

Doomscrolling jest zjawiskiem, które może dotyczyć osób z różnych grup społecznych, ale istnieją pewne grupy, w których występuje ono szczególnie często. Przyczyniają się do tego różne czynniki, takie jak wiek, styl życia, poziom stresu, czy uzależnienie od technologii.

Młodzi dorośli i nastolatki

Młodsze pokolenia, takie jak nastolatki i osoby w wieku 18-30 lat, są najbardziej związane z technologią i mediami społecznościowymi. Regularne korzystanie z platform takich jak TikTok, Instagram czy Twitter zwiększa ich narażenie na doomscrolling.

Cechy charakterystyczne:

Młodzi ludzie częściej odczuwają presję, by być na bieżąco z wydarzeniami na świecie, a także lęk przed odłączeniem (Fear of Missing Out – FOMO). Często doświadczają też trudności w wyłączeniu się z cyfrowego świata, co prowadzi do kompulsywnego przewijania treści.

Konsekwencje:

Wysoki poziom stresu, problemy z koncentracją i obniżenie nastroju są typowe dla tej grupy. Mogą także doświadczyć spadku jakości snu z powodu nadmiernego korzystania z urządzeń przed snem.

Osoby pracujące w środowiskach związanych z technologią

Pracownicy sektora IT, marketingu cyfrowego czy dziennikarstwa są nieustannie połączeni z internetem i mają stały dostęp do wiadomości oraz mediów społecznościowych. Ich codzienne obowiązki często wymagają monitorowania treści online.

Cechy charakterystyczne:

Dla tych osób doomscrolling staje się częścią ich rutyny zawodowej, co utrudnia oddzielenie życia prywatnego od pracy. Często czują się zobowiązani do bycia na bieżąco, co prowadzi do przeciążenia informacyjnego.

Konsekwencje:

Osoby w tej grupie mogą odczuwać chroniczne zmęczenie, stres związany z nadmiarem informacji oraz trudności w zarządzaniu czasem.

Osoby o wysokim poziomie stresu i lęku

Ludzie, którzy są naturalnie bardziej podatni na lęk i stres, mają tendencję do szukania informacji, aby lepiej zrozumieć swoje obawy lub zagrożenia. Niestety, doomscrolling często zamiast łagodzić ich lęki, je nasila.

Cechy charakterystyczne:

Ta grupa często szuka informacji o kryzysach zdrowotnych, katastrofach naturalnych, czy wydarzeniach politycznych, co tylko potęguje ich niepokój.

Konsekwencje:

Zwiększone ryzyko rozwinięcia zaburzeń lękowych i depresyjnych, a także trudności w oderwaniu się od negatywnych treści.

Rodzice i opiekunowie

Rodzice i opiekunowie, szczególnie w okresach kryzysów zdrowotnych (np. pandemii COVID-19), często przeszukują internet w poszukiwaniu informacji na temat zdrowia i bezpieczeństwa swoich dzieci.

Cechy charakterystyczne:

Skupiają się na wiadomościach związanych z potencjalnymi zagrożeniami, co prowadzi do nadmiernego zaabsorbowania negatywnymi treściami.

Konsekwencje:

Może to prowadzić do nadmiernej troski, uczucia przytłoczenia i zmniejszenia jakości relacji rodzinnych.

Osoby w kryzysie zawodowym lub życiowym

Ludzie przeżywający kryzysy, takie jak utrata pracy, problemy finansowe czy trudności rodzinne, mogą doomscrollować w poszukiwaniu odpowiedzi na swoje problemy lub próbując porównać swoją sytuację z innymi.

Cechy charakterystyczne:

Skupiają się na negatywnych informacjach, co może prowadzić do jeszcze większego poczucia beznadziei.

Konsekwencje:

Pogłębianie kryzysu psychicznego, poczucie bezsilności oraz brak motywacji do działania.

Doomscrolling nie ogranicza się do jednej grupy społecznej, ale szczególnie dotyka osoby młode, intensywnie korzystające z technologii, a także tych, którzy doświadczają stresu lub życiowych trudności. Zrozumienie, kto jest najbardziej narażony na to zjawisko, pozwala lepiej dostosować strategie zapobiegania i edukacji na temat zdrowych nawyków korzystania z internetu.

Jak doomscrolling wpływa na mózg?

Doomscrolling nie tylko wpływa na nasze emocje, ale także zmienia funkcjonowanie mózgu.

Układ limbiczny w stanie alarmu

Układ limbiczny, odpowiadający za nasze reakcje emocjonalne, jest nadmiernie stymulowany podczas doomscrollingu. Ciągła ekspozycja na negatywne informacje utrzymuje mózg w stanie gotowości, co prowadzi do przewlekłego stresu.

Zaburzenia produkcji dopaminy

Przewijanie treści, szczególnie tych negatywnych, zaburza naturalny cykl wydzielania dopaminy. Mimo że doomscrolling chwilowo daje poczucie zaspokojenia ciekawości, długoterminowo powoduje spadek motywacji i satysfakcji.

Zmniejszenie zdolności decyzyjnych

Nadmiar informacji, zwłaszcza negatywnych, obciąża korę przedczelną mózgu, odpowiedzialną za planowanie i podejmowanie decyzji. Możesz mieć trudność w podejmowaniu nawet prostych wyborów.

Osłabienie pamięci roboczej

Kiedy jesteś bombardowany informacjami, Twoja pamięć robocza musi przetwarzać ich nadmiar, co prowadzi do spadku efektywności w codziennym życiu.

Przykłady przeprowadzonych badań dotyczących doomscrollingu i jego wpływu na zdrowie psychiczne.

1. Badania nad lękiem przed odłączeniem (FOMO) w Polsce

Naukowcy z Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej oraz Uniwersytetu Warszawskiego badali zjawisko lęku przed odłączeniem (FOMO) w Polsce. Według raportu z 2021 roku, nawet 16% Polaków doświadcza wysokiego poziomu FOMO, co może prowadzić do kompulsywnego korzystania z internetu i doomscrollingu. Najbardziej narażeni są młodzi ludzie w wieku 20-24 lata, gdzie odsetek ten wynosi 32%. 

2. Badania nad wpływem negatywnych wiadomości na nastrój

Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Sussex wykazały, że ekspozycja na negatywne wiadomości zwiększa poziom lęku i smutku oraz skłonność do katastroficznego myślenia o własnych problemach. Uczestnicy, którzy oglądali negatywne wiadomości, odczuwali większy niepokój i mieli tendencję do wyolbrzymiania swoich osobistych zmartwień. 

3. Badania nad doomscrollingiem i zdrowiem psychicznym

Badania opublikowane w czasopiśmie „Computers in Human Behavior Reports” wskazują, że doomscrolling może prowadzić do wzrostu podejrzliwości, nieufności oraz poczucia braku sensu życia. Może również wywoływać objawy podobne do zespołu stresu pourazowego (PTSD), mimo że osoby te nie doświadczyły bezpośrednio traumatycznych wydarzeń. 

4. Badania nad konsumpcją negatywnych treści a zdrowiem psychicznym

Badania wskazują, że ciągłe narażenie na negatywne informacje może prowadzić do lęku i depresji. Nieustanne przewijanie mediów społecznościowych w poszukiwaniu najnowszych złych wiadomości może zwiększyć poczucie niepokoju i bezradności oraz zakłócać sen, co dodatkowo pogarsza samopoczucie. 

Sposoby radzenia sobie z doomscrollingiem

Ogranicz czas na mediach społecznościowych

Ustal konkretne ramy czasowe na korzystanie z aplikacji, takich jak Facebook czy Twitter. Na przykład możesz ustawić limit na 30 minut dziennie.

Unikaj doomscrollingu przed snem

Staraj się wyeliminować nawyk przeglądania treści na godzinę przed snem. Zamiast tego spróbuj przeczytać książkę lub posłuchać relaksującej muzyki.

Selekcja treści

Zamiast przeglądać wszystko, skup się na wiarygodnych źródłach informacji i ograniczaj ich liczbę. Możesz np. zdecydować się na codzienny przegląd wiadomości z jednego zaufanego portalu.

Praktykuj uważność (mindfulness)

Mindfulness może pomóc Ci lepiej zarządzać emocjami i redukować impulsywne zachowania. Wprowadzenie medytacji do codziennej rutyny pozwoli Ci zachować wewnętrzny spokój.

Zastąp doomscrolling aktywnościami offline

Zamiast spędzać czas na scrollowaniu, spróbuj zaangażować się w hobby, takie jak rysowanie, gotowanie czy ćwiczenia fizyczne.

Rozmawiaj z bliskimi

Dziel się swoimi uczuciami z rodziną lub przyjaciółmi. Autentyczne rozmowy mogą pomóc zmniejszyć poziom stresu i dać wsparcie emocjonalne.

Długoterminowe korzyści z porzucenia doomscrollingu

• Poprawa nastroju
• Zmniejszenie ekspozycji na negatywne treści prowadzi do bardziej optymistycznego postrzegania świata
• Więcej czasu na produktywność
• Rezygnacja z niekończącego się scrollowania pozwala poświęcić czas na ważniejsze zadania
• Lepsza jakość snu
• Unikanie doomscrollingu przed snem sprzyja lepszemu odpoczynkowi i regeneracji organizmu
• Większa koncentracja

Doomscrolling jest poważnym problemem, który może wpływać na nasz mózg, zdrowie psychiczne i codzienne funkcjonowanie. Rozpoznanie objawów tego zjawiska to pierwszy krok w kierunku zmiany nawyków. Pamiętaj, że Twoje zdrowie psychiczne jest najważniejsze, a odzyskanie kontroli nad swoimi nawykami online może znacząco poprawić jakość Twojego życia. Znajdź balans, praktykuj świadome korzystanie z technologii i dbaj o siebie!

autor: Marcin Dobrzyński
psycholog, psychoterapeuta psychodynamiczny