Myśli samobójcze i samobójstwa wśród młodzieży. Przyczyny i przeciwdziałanie.

Masz silne myśli samobójcze, z którymi sobie nie radzisz? Zgłoś się do Izby Przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego. Powinieneś otrzymać pomoc lekarską tego samego dnia!

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), samobójstwo jest drugą najczęstszą przyczyną śmierci wśród ludzi w wieku 15-29 lat. Liczby te są alarmujące i ukazują, jak poważnym problemem jest to zjawisko na całym świecie. W Polsce również obserwuje się wzrost liczby samobójstw wśród młodych ludzi, co stanowi alarmujący sygnał i powinno skłaniać do refleksji nad przyczynami tego zjawiska i sposobami zapobiegania mu. 

Samobójstwo to jedna z najtragiczniejszych form zakończenia życia, a gdy dotyczy młodzieży, staje się szczególnie bolesne i niezrozumiałe. Młodzież, stojąca u progu dorosłości, przeżywa wiele zmian i wyzwań, które mogą prowadzić do myśli samobójczych. Zrozumienie tego problemu i umiejętność przeciwdziałania mu jest kluczowe dla rodziców, nauczycieli i społeczeństwa jako całości.

Myśli samobójcze mogą wynikać z wielu różnych przyczyn, najczęściej są to:

Problemy emocjonalne

Depresja, lęki, niska samoocena i brak poczucia własnej wartości mogą prowadzić do myśli samobójczych. Zaburzenia emocjonalne często wiążą się z trudnościami w regulacji emocji. Osoby borykające się z takimi problemami mogą doświadczać intensywnych, przytłaczających emocji, z którymi nie potrafią sobie poradzić, co może prowadzić do samookaleczeń i prób samobójczych jako formy ulgi.

Problemy rodzinne

Przemoc domowa, konflikty rodzinne, rozwód rodziców czy brak wsparcia emocjonalnego to bardzo duże obciążenie dla młodego człowieka. Nie ma on jeszcze w pełni rozwiniętych umiejętności radzenia sobie z takimi obciążeniami psychicznymi. Często wstydzi się powiedzieć o nich np. nauczycielowi czy psychologowi szkolnemu. Częste kłótnie i napięcia w rodzinie mogą prowadzić do poczucia niepewności i stresu u młodych ludzi. Brak stabilnego i bezpiecznego środowiska domowego może wpływać na ich zdrowie psychiczne. Doświadczenie przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej w domu ma destrukcyjny wpływ na zdrowie emocjonalne młodzieży. Tego typu traumy często prowadzą do depresji, lęków i myśli samobójczych.

Przemoc rówienieśnicza

Nękanie np. fizyczne, słowne, społeczne, cyberprzemoc. W ostatnim czasie pojawia się sporo doniesień medialnych dotyczących przemocy wśród nastolatków. Rówieśnicy to bardzo ważna grupa społeczna w młodym wieku. Wykluczenie z niej, bullying czy cyberprzemoc mogą powodować myśli, a nawet próby samobójcze. Młodzież doświadczająca przemocy rówieśniczej jest bardziej narażona na rozwój depresji. Ciągłe doświadczenie negatywnych interakcji może prowadzić do uczucia bezwartościowości, smutku i beznadziejności. Przemoc rówieśnicza może prowadzić do rozwinięcia zaburzeń lękowych, takich jak lęk uogólniony, fobie społeczne czy napady paniki. Młodzi ludzie mogą czuć się stale zagrożeni i obawiać się interakcji z innymi. Ciągłe doświadczanie negatywnych opinii i działań ze strony rówieśników może prowadzić do bardzo niskiej samooceny. Młodzież może zacząć wierzyć, że zasługują na takie traktowanie, co pogłębia problemy emocjonalne. Ofiary przemocy rówieśniczej często wycofują się z życia społecznego, unikają szkoły i spotkań towarzyskich, co prowadzi do izolacji i pogłębienia problemów emocjonalnych.

Presja społeczna

Wysokie oczekiwania społeczne, szkolne, naciski ze strony rówieśników oraz media społecznościowe mogą prowadzić do poczucia przytłoczenia. Sprzyjają one porównywaniu się z innymi, pojawieniu się nierealistycznych oczekiwań względem siebie i spadkom samooceny, a czasem nawet depresji.  Młodzież, która nie spełnia oczekiwań społecznych, może czuć się wykluczona i izolowana. Izolacja społeczna jest silnym predyktorem zachowań suicydalnych. Aby sprostać presji rówieśniczej, młodzi ludzie mogą angażować się w ryzykowne zachowania, które z kolei mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, uzależnień i dodatkowego stresu.

Problemy związane z tożsamością

Kryzysy związane z tożsamością seksualną, kulturową lub religijną mogą prowadzić do izolacji i poczucia niezrozumienia. W okresie adolescencji wrażliwość na ocenę innych ludzi jest duża i może powodować obniżenie nastroju, poczucie bycia wykluczonym, a tym samym brak wsparcia społecznego. Młodzi ludzie, którzy nie mogą znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące swojej tożsamości, mogą odczuwać beznadziejność, co jest silnym predyktorem zachowań suicydalnych. Ciągła niepewność i zmaganie się z kryzysem tożsamości mogą prowadzić do chronicznego stresu i wyczerpania emocjonalnego, natomiast brak umiejętności radzenia sobie z emocjonalnym stresem i niepewnością może prowadzić do myśli samobójczych jako formy ucieczki. Dodatkowe czynniki, takie jak przemoc domowa, konflikty rodzinne czy przemoc rówieśnicza, mogą pogłębiać kryzys tożsamości i zwiększać ryzyko zachowań suicydalnych.

Narkotyki i alkohol

Nadużywanie substancji psychoaktywnych może zwiększać ryzyko myśli i prób samobójczych. Zjawisko to może prowadzić do wycofania się z życia społecznego, konfliktów rodzinnych oraz utraty przyjaciół, co z kolei pogłębia problemy psychiczne i emocjonalne. Młodzi ludzie nadużywający substancji psychoaktywnych są bardziej podatni na rozwój zaburzeń psychicznych, takich jak depresja i lęki. Substancje te mogą zakłócać równowagę chemiczną w mózgu, co prowadzi do pogorszenia samopoczucia psychicznego.

Znaki Ostrzegawcze!

Rozpoznanie wczesnych znaków ostrzegawczych może uratować życie. Oto niektóre z nich:

Zmiany w zachowaniu

Nagłe, intensywne zmiany nastroju, takie jak nagłe ataki płaczu, złość lub drażliwość. Utrzymujące się uczucie smutku, przygnębienia lub beznadziejności. Wycofanie się z życia społecznego, izolowanie się czy unikanie innych ludzi. Spadek zainteresowania wcześniej lubianymi aktywnościami, utrata pasji i zainteresowań. Wszystkie te zmiany w zachowaniu powinny zwiększyć czujność i skłonić do rozmowy z młodym człowiekiem. 

Wyrażanie beznadziejności

Mówienie o braku sensu życia, uczucie bycia ciężarem dla innych, brak nadziei na przyszłość. Depresja zmienia sposób myślenia o sobie i o świecie. Tzw. negatywna triada poznawcza, która może występować u osób zmagających się z depresją, wiąże się z negatywnymi przekonaniami na temat własnej osoby jak również własnej przyszłości, która może malować się w bardzo negatywnych barwach. 

Zmiany w wyglądzie

Zaniedbywanie wyglądu, nagły spadek lub wzrost wagi. Brak dbałości o higienę osobistą, niechlujne ubrania, brak zainteresowania wyglądem. Jeżeli te problemy pojawiają się nagle, mogą świadczyć o problemach emocjonalnych. 

Problemy ze snem

Bezsenność lub nadmierna senność. Zaburzenia emocjonalne, nadużywanie substancji psychoaktywnych czy przytłaczający stres mogą wiązać się ze zmianami związanymi z ilością i jakością snu.

Samookaleczanie

Fizyczne obrażenia na ciele, które nie mają logicznego wytłumaczenia. Samookaleczenia mogą pojawić się formie nacięć, blizn, oparzeń lub drapania skóry. 

Jak Pomóc?

Jeśli zauważysz, że ktoś bliski zmaga się z myślami samobójczymi, ważne jest, aby działać szybko i zdecydowanie:

Rozmowa: Podejmij otwartą, empatyczną rozmowę. Pokaż, że jesteś gotów słuchać i wspierać bez oceniania.

Profesjonalna pomoc

Zachęć do skontaktowania się z psychologiem, psychiatrą lub innym specjalistą z dziedziny zdrowia psychicznego. Na szczęście profesjonalna pomoc przestaje być tabu, nadal jednak niektóre osoby czują wstyd lub lęk przed spotkaniem z psychologiem lub psychiatrą.   

Wsparcie społeczne

Włącz rodzinę, przyjaciół i inne osoby, które mogą pomóc w zapewnieniu wsparcia emocjonalnego.

Edukacja

Dowiedz się więcej o zdrowiu psychicznym, aby lepiej zrozumieć, przez co przechodzi osoba zmagająca się z myślami samobójczymi.

Bezpieczeństwo

Jeśli istnieje bezpośrednie zagrożenie życia, nie wahaj się wezwać pomocy medycznej lub skontaktować się z odpowiednimi służbami ratunkowymi.

Samobójstwa wśród młodzieży to poważny problem społeczny, który wymaga naszej uwagi i zaangażowania. Edukacja, wczesne rozpoznawanie znaków ostrzegawczych i zapewnienie wsparcia emocjonalnego są kluczowymi elementami w walce z tym zjawiskiem. Pamiętajmy, że każde życie jest bezcenne i warto walczyć o nie każdego dnia. Jeśli masz podejrzenia, że ktoś z twojego otoczenia może zmagać się z myślami samobójczymi, nie wahaj się działać – twoje wsparcie może uratować życie.

Jeśli jesteś w kryzysie psychicznym i potrzebujesz pilnej pomocy, skorzystaj z jednego z podanych niżej kontaktów.

• Bezpłatny numer (ITAKA): 800 70 2222
• Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych: 116 123 (czynny codziennie od godz. 14.00 do 22.00)
• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111 (czynny całą dobę)
•  ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania: 22 484 88 01 (czynny w poniedziałki i czwartki od 17.00 do 20.00)
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 121 212 (czynny całą dobę)

autor: Marta Laskowska-Nowara
psycholożka, psychoterapeutka psychodynamiczna, członek Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej